Ανάλυση T-cell clonality
- TCR-B Gene Rearrangement and clonality assay
- TCR-D Gene Rearrangement and clonality assay
- TCR-G Gene Rearrangement and clonality assay
Τα γονίδια που κωδικοποιούν τον υποδοχέα των Τ-λεμφοκυττάρων (T-cell receptor – TCRα, TCRβ, TCRγ, TCRδ) αποτελούνται από πολυάριθμες κωδικοποιούσες περιοχές-εξόνια, που αναδιατάσσονται σωματικά για την παραγωγή ετεροδιμερών μεμβρανικών υποδοχέων των Τ-λεμφοκυττάρων, είτε του τύπου α/β (90%-95%) ή του τύπου γ/δ (5% -10%). Με σπάνιες εξαιρέσεις (π.χ., κάποια B-λεμφοκυτταρικές κακοήθειες), άλλα είδη κυττάρων διατηρούν την αρχική (germline) διαμόρφωση των γονιδίων TCR χωρίς αναδιάταξη.
Η ποικιλομορφία των σωματικών αναδιατάξεων των γονιδίων TCR είναι σημαντική για τη φυσιολογική λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, αλλά επίσης χρησιμεύει ως ένα πολύτιμος δείκτης για την αποκάλυψη ανώμαλου πολλαπλασιασμού των Τ-λεμφοκυττάρων. Μια μονοκλωνική επέκταση ενός πληθυσμού Τ-κυττάρων θα οδηγήσει στην επικράτηση ενός συγκεκριμένου τύπου αναδιάταξης του υποδοχέα, ενώ αντίθετα, η υπάρχουν και φυσιολογικές επεκτάσεις πολυκλωνικού τύπου Τ-κυττάρων, χωρίς να κυριαρχεί ένας ενιαίος πληθυσμός. Αυτές οι διαφορές στις γονιδιακές αναδιατάξεις είναι δυνατό να ανιχνευθούν με μοριακές τεχνικές και χρησιμοποιούνται για να καθοριστεί εάν ένας πληθυσμός Τ-λεμφοκυττάρων έχει μονοκλωνικά ή πολυκλωνικά χαρακτηριστικά.
Τα αποτελέσματα της γενετικής ανάλυσης είναι δυνατό να είναι θετικά, αρνητικά ή ακαθόριστα, ως προς την παρουσία μονοκλωνικού πληθυσμού Τ-λεμφοκυττάρων. Λαμβάνοντας υπόψη τη γενικότερη κλινικο-παθολογική εικόνα, ένα θετικό μονοκλωνικό αποτέλεσμα τυπικά συνδέεται με νεοπλασματικό (κακοήθη) πολλαπλασιασμό των Τ- λεμφοκυττάρων (βλέπε περιορισμούς).
Η εξέταση εκτελείται με ειδική μέθοδο αντίδρασης multiplex fluorescent PCR, χρησιμοποιώντας πολλαπλούς εκκινητές (primers) και σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες και προδιαγραφές για τη συγκεκριμένη εξέταση (βλέπε βιβλιογραφία). Οι εκκινητές έχουν σχεδιασθεί ώστε να ανιχνεύονται οι συγκεκριμένες αναδιατάξεις του γονιδίου TCR. Οι εκκινητές δεν είναι σε θέση να λειτουργήσουν εάν τo γονίδιο TCR δεν έχει αναδιαταχθεί και τα αποτελέσματα των αντιδράσεων αναλύονται σε αυτόματο αναλυτή DNA (DNA sequencer).
Περιορισμοί: Η ανίχνευση κλωνικής αναδιάταξης του γονιδίου TCR δεν είναι αναγκαστικά ταυτόσημη με την παρουσία ενός νεοπλάσματος των Τ-κυττάρων. Ψευδώς θετικά αποτελέσματα μπορεί να προκύψουν λόγω της υψηλής ευαισθησίας της τεχνικής και το πρόβλημα της ανομοιόμορφης ενίσχυσης των αναδιατάξεων του γονιδίου ΤCR. Το τελευταίο πρόβλημα μπορεί να προκύψει π.χ. όταν ο συνολικός αριθμός Τ-κυττάρων σε ένα δείγμα είναι περιορισμένος, αλλά και σε άλλες σχετικά σπάνιες περιπτώσεις. Ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα μπορεί να υπάρξουν για πολλούς λόγους, σχετιζόμενους είτε με τη δειγματοληψία, την αποτυχία της αντίδρασης, ή αδυναμία να ανιχνευθεί μια μικρή μειοψηφία αναδιατάξεων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα ενδιάμεσο ή μη-καταληκτικό αποτέλεσμα μπορεί να προκύψει επειδή το συγκεκριμένο προφίλ αναδιάταξης είναι μη-φυσιολογικό αλλά όχι καθοριστικό για πληθυσμό μονοκλωνικών Τ-κυττάρων.